می گویند، طبق کنوانسیون رامسر، تو یک منطقه حفاظت شده بین المللی هستی و رساندن هر آسیب اکوزیستی به تو پیگرد قانونی بین المللی دارد. می گویند تو 250 گونه پرنده نادر داری و بیش از نیمی از گونه های پرندگان بومی و اهلی ایران، در محدوده تو ساکن هستند. می گویند با احداث کنارگذر انزلی، 300 هکتار از تو نابود خواهد شد.

تالاب انزلی، عروس زیبای خزر،

یادت هست؟ هشت ساله بودم. با قایقی کوچک آمدیم. آن روز آنقدر زیبا بود که هرگز فراموش اش نکردم. می دانی چرا تا مدت ها نقش آن نیلوفرها به ذهنم پیچید؟ اینکه دستی پهن و سبزناک بر آب داشتند و از میانشان گلی زیبا شکفته بود. چقدر نیلوفر زیبا بود. چقدر.
آخر نفهمیدم انزلی، که این نیلوفرهای زیبایت ریشه در آب تو داشتند یا در خاک تو...
قایقران ما را برد در آبراههایی که با سبزه ها و نی های زیبایت احاطه شده بود. چقدر زیبا بود. قایقی داشت ماهی می گرفت. یادم نیست مجاز بود یا غیر مجاز. از او پرسیدیم چه گرفته ای؟ شمشیر ماهی ای بود شاید. مادرم برایم وجه تسمیه اش را شرح داد. صیاد می گفت ماهی خاویار بیشتر می گیرند. پرسیدم خاویار چیست؟ مادرم برایم گفت. پرسیدم خود ماهی خاویار را چه می کنند؟ یادم نیست چه گفت. بعدها فهمیدم در روش اصولی اش، می شود خود ماهی را برگرداند به آب پس از سرقت فرزندانش. قایقران گذشت، از آن آبراهها، از میان آن نیلوفرهای اسرارآمیز. که هنوز نمی دانم آن زیبایی معلق ریشه در آب داشت یا در خاک تو. قایق گذشت و ما را به ساحل سلامت رساند. اما من هشت ساله با خود عهد کردم، عروسم را بیاورم، برایش روی مرداب، لای این نیلوفرها، پارو بزنم. دختر و پسرم را بیاورم، شمشیر ماهی را نشانشان بدهم. یادشان بدهم خاویار چیست. ماهی آزاد چه شکلی است. نیلوفر ریشه در آب دارد یا در خاک. اصلا ببینند. زیبایی ایران عزیزشان را ببینند. رمز و راز گذر از آن آبراههای احاطه شده با نی و سبزه را حس کنند.
اما، آیا می شود انزلی؟

می گویند تو خشک می شوی. می گویند ایده پروژه احداث کنارگذر انزلی از سال 74 است که دارد گلوی این زیستگاه مامن صدها گونه گیاهی و جانوری را می فشارد. می گویند آبت جاهایی از 11 متر تنها دیگر 3 متر عمق دارد. می گویند تو زمستان امسال یخ زده ای؛ برای پرندگانت روی یخ ها دانه پاشیدند که نمیرند. آنان که تو را نمی شناختند و بلکه از چرخه زیست محیطی نمی دانستند، می گفتند بهتر است تو خشک شوی که درت کشاورزی شود! می گویند یک تحقیق دم دستی نشان داده بازده یک تالاب 17 برابر بازده زمین زراعی است. می گویند اگر کنارگذر فوق از روی تالاب بگذرد، جریان آبش قطع یا کند می شود، تالاب خاصیت خود پالایی اش را از دست می دهد و 300 هکتار از تو نابود خواهد شد. می گویند ماجرا تنها تامین هزینه نیم کیلومتر طول اضافی کنارگذر از مسیر اصلاحی است. می گویند هیاتی ژاپنی تمام هزینه یک پروژه تحقیقاتی بر تو را برعهده گرفته بود. آنوقت ما... می گویند یک تالاب نقش کلیدی در تنظیم آب و هوا، جلوگیری از سیل و حفاظت از تنوع گیاهی و جانوری و زیست محیطی بر عهده دارد. می گویند تا کنون یک و نیم کیلومتر از 3 کیلومتر مورد بحث کنارگذر خاکریزی شده است و به صورت پراکنده اجرای طرح ادامه داده می شود.
وانگهی دردهای تو تنها این کنارگذر نیست انزلی. می گویند سالانه 30 میلیون متر مکعب فاضلاب شهری، پانزده هزار تن کود شیمیایی، چهارصد لیتر سموم کشاورزی به تو می ریزد. اینها در کنار ورود سالیانه پانصد میلیون تن رسوب حوزه آبخیز به توست.
می گویند، طبق کنوانسیون رامسر، انزلی، تو یک منطقه حفاظت شده بین المللی هستی و رساندن هر آسیب اکوزیستی به تو پیگرد قانونی بین المللی دارد. می گویند تو 250 گونه پرنده نادر داری و بیش از نیمی از گونه های پرندگان بومی و اهلی ایران، در محدوده تو ساکن هستند. می گویند تو گونه‌های نادر گیاهی و جانوری مانند بوتیمار تالابی، لک لک سفید، طاووس بنفش، لاله‌ی تالابی (جز ایران در هند است و آنان مقدس اش می دانند و "لوتوس مقدس" اش می خوانند)، پرنده‌ی نادر باکلان و کاکایی داری، که در صورت اجرایی شدن طرح کنارگذر، آسیب خواهند دید و یا حتی منقرض می‌شوند. می گویند از عجایب توست پارک ملی بوجاق و منطقه‌ی شکار ممنوع سرخان گل. می گویند اصل 50 قانون اساسی صریحا می گوید فعالیت‌های اقتصادی که منجر به تخریب غیرقابل جبران محیط زیست می‌شود، ممنوع اند.
اینها را می گویند. ولی انزلی...


انزلی، شنیده ام در ینگه دنیا، اگر ذره ای ماده ای سرطان زا به نام PBC (در چسب بیرونی پنجره ها در دهه 70 میلادی استفاده می شده است) در خاک شهری یافت شود، با چه خدم و حشمی می آیند آنهمه خاک را گونی می کنند و می برند و خاک تمیز می آورند و می ریزند... نه اینکه برای آدمیان خطر داشته باشد ها. نه. آن میزان ترشالد اینان را خودشان می گویند بسیار کمتر از آن است که اگر آدمی روزی یک مشت از آن خاک را برای 50 سال بخورد، باز هم اثری برش ندارد. از آن جهت آن خاک را گونی می کنند و می برند، که با آب باران، PBC وارد رودخانه نشود و از آنجا به دریا نریزد و وارد بدن ماهیان نشود و در چرخه زیست محیطی وارد نشود... و بعد این انسانها و آن پرندگان و دیگر آبزیان، آن ماهیان مریض را نخورند و معضلی زیست محیطی به بار نیاید. انزلی، خدم و حشمی که می آورند که این خاک را، که اشتباه 40 سال پیش شان ذره ای فقط ذره ای درش اثر منفی گذاشته ببرند، را تو ندیده ای.
من دیده ام، انزلی.

انزلی، باز هم شنیده ام از دبی، آن ایالت برهوت سابق و مرکز اقتصادی تجاری و تفریحی امروز، که برای جلب بیشتر توریست می خواست خط ساحلی اش را افزایش دهد و برای همین پروژه ساخت آن جزیره نخل شکل را کلید زد و اکنون روی پروژه ساخت جزایر قاره ها کار می کنند؛ در مستندی از این پروژه عظیم می دیدم برای بر هم نزدن اکوسیستم دریا در اثر ایجاد این جزایر، صخره های مصنوعی به شکل صخره های طبیعی مرجانی نصب کردند بر دیوارهای شنی ریخته شده زیر جزیره. که ماهیان و دیگر آبزیان،احساس زیستگاه طبیعی کنند و بتوانند مستور شوند و اکوسیستم برهم نریزد...

وای انزلی، وای...
دلم آتش می گیرد وقتی می بینم آنها برای کوچکترین خللی در اکوسیستم شان چه می کنند و ما با دست خود داریم چه بلای عظیمی بر مرداب و تالاب تو می آوریم. آخر انزلی، تو منزلگاه هزاران پرنده مهاجری. تو خشک شوی بر سر آنان چه خواهد رفت؟

انزلی، درد دلهای فعالان محیط زیست را خوانده ام که چند سال است چطور با چنگ و دندان جلوی احداث کنار گذر را گرفتند. می دانی دردش کجاست؟ دردش اینجاست که همه این غائله از یک اشتباه شروع شد. که مدیران در تصویب طرح اولیه نفهمیده بودند این نقشه از روی تالاب تو می گذرد... دست آخر با هزار کش و قوس قضایی و سیاسی و دولتی و اداری و ... یک مسیر اصلاحی تصویب شد. ما آهی از سر آرامش کشیدیم که عروس خزرمان نجات یافت. اما... انزلی، آن مسیر اصلاحی نمی دانم چطور شد متوقف شد و برگشتند به همان مسیر قبلی.
انزلی، با آنها چه کردی که خشکت می خواهند، هان؟ تو به من بگو انزلی. با وزارت راه، با مسوولین عالی رتبه استان گیلان، با برخی نمایندگان مجلس، چه کرده ای آخر، زیبا؟


راستی انزلی، برخی برای مجاب کردن آنان که مرگ تو را می خواهند، استدلال می کنند که این کار به صرفه اقتصادی نیست، و برای همین بر تو قیمت گذاشته اند. می گویند هر هکتار تالابی به طور متوسط، 22 هزار دلار ارزش دارد (می گویند این 200 برابر ارزش هر هکتار زمین زراعی است). و بنابراین تو که در زمره برترین 10 تالاب جهانی، حداقل 500 میلیارد دلار ارزش داری. می گویند، خسارتی معادل 59 میلیارد تومان تنها در سال اول بهره‌برداری کنارگذر،‌ به تالا‌ب وارد خواهد شد.
ولی انزلی، مگر می شود بر نیلوفرهای تو و مرغ های تو و اکوسیستم تو، ارزش دلاری معین کرد. تو خدادای. با هدیه خداداد این مرز و بوم جور دیگر باید تا کرد.

و امارات متحده عربی جزیره می سازد با این برنامه که در فلان سال، درآمدهای نفتی اش در مقابل درآمد های توریستی اش، خرد و قابل صرف نظر کردن شود، و ما تو را که عروس انزلی و خزری را نه از گردشگران مشتاق زیبایی بکر طبیعی تو، که از فرزندان خودمان، دریغ خواهیم کرد.

انزلی، یاد آن نیلوفرها و آبراههای زیبایت و پرندگان ات و ماهی هایت و اکو سیستم ات و همه همه دل را جوشاند و قلم را خروشاند. نمی دانم این چند سطر آیا دل آن مسوولی که باید تصمیم و نظرش تو را از خشکی رهایی بخشد، خواهد لرزاند و قلمش را به تغییر رای اش خواهد گرداند؟ نمی دانم تالاب انزلی. فقط می دانم هر ساحل اقیانوس اطلس در این کره خاکی را که رفتم و نشستم، مرغان دریایش، مرا به یاد تو انداخت. و نیلوفرهایت.
لیکن زیباییت نظیر نداشت، تالاب انزلی